Türkiye’ye daha çok melek gerek

Avrupa Melek Yatırımcılar Birliği’nin önde gelen isimlerinden Şafak Herdem, Türkiye’de melek yatırımcılığın bir “zengin hobisi” olarak görüldüğünü ama bunun teşviklerle “ekonomi sisteminin vazgeçilmez parçası haline gelmesi” gerektiğini savunuyor. 

Türkiye’de melek yatırımcı sayısı çok az. Ama Türkler Avrupa Melek Yatırımcılar Birliği’nde (EBAN) en üst seviyede temsil ediliyor. Herdem Avukatlık Bürosu Kurucu Ortağı Şafak Herdem, EBAN Hukuk Komitesi Başkanı. Herdem, geçen ay Moskova’da düzenlenen 12’nci EBAN Konferansı’nda Türkiye’de melek yatırımcılık hakkında çarpıcı açıklamalarda bulundu. Türkiye’nin bu tür yatırımcı bazında dünyanın çok gerisinde kaldığını belirten Herdem, “Avrupa’da melek yatırımcı sayısı 70 bin, işlem hacmi 5 milyar dolar. ABD’de ise 300 bin melek yatırımcı ve 23 milyar dolarlık bir hacim var. Türkiye’de ise 150, bilemediniz 200 melek yatırımcı mevcut. Bu sayı Türkiye’nin kapasitesine göre çok az. Bu alandaki girişimlerin hızlandığı son iki yıllık süreçte 10 milyon dolarlık hacim oluştu. Hem yüzde 100’e varan vergi teşviki hem de bu alanda devlet tarafından düzenleme yapılan tek ülke olmasının cazibesiyle Türkiye’nin önümüzdeki yıllarda bu rakamı 100 milyon dolara çıkarması, melek yatırımların ekonominin vazgeçilmez parçası haline gelmesi gerekiyor” dedi. Herdem ile Avrupa ve Türkiye’deki melek yatırımcılık ekosistemini konuştuk.

Deutsche Bank’ın yaptığı bir araştırmaya göre Avrupa’da startup yatırımlarının genel yatırımlara ve GSMH’ya oranı ABD’nin yarısına bile ulaşmıyor. Moskova’da verdiğiniz bilgilere göre Avrupalı melek yatırımcı sayısı da ABD’dekilerin dörtte biri bile değil. Sizce bu iki veri arasında paralellik var mı?

Avrupa’daki startup yatırımlarının GSMH ile oranlandığında ABD’ye göre geride kalmış olmasının en büyük nedeni son dönemde Avrupa Birliği’nde (AB) yaşanmış borç krizleri olarak görülebilir. Özellikle Yunanistan, İspanya, Portekiz, İtalya gibi ülkelerde yaşanan krizler Avrupa’daki yatırımcıların melek yatırım yapma eğilimini oldukça olumsuz etkiledi. Startup yatırımları olmalarından dolayı melek yatırımlar yüksek risk taşımakta bu yüzden de risk iştahı ve piyasalardaki istikrar çok belirleyici bir hal alıyor.

Avrupalılar melek yatırımcı sayısından memnun mu? Artırmak için ne yapıyorlar?

Avrupa’da 2012 yılında  melek yatırımlarda yüzde 19’luk bir artış gözlemlendi. Ayrıca bu yatırım hacmi yaklaşık 18 bin kişiye istihdam fırsatı sağladı. Genel çerçevede bakıldığında Avrupa’nın 70 bin gibi bir sayıdan daha fazla potansiyele sahip olduğu düşünülebilir fakat yatırım hacmindeki büyüme oldukça dikkat çekici ve memnuniyet verici görülüyor.

Türkiye’de melek yatırımcılığın durumunu “zenginlerin oyuncağı” olarak nitelemişsiniz. Biraz daha açar mısınız?

Türkiye’de melek yatırımcılık girişimleri bilinçli şekilde yapılmıyor. Bu model Türkiye’de zenginlerin tekelinde ilerliyor. Adeta milyonerlerin oyuncağı haline gelmiş durumunda. Bu da aslında girişimlerin sağlam temeller üzerinde gelişmesini engelliyor. Çünkü söz konusu isimler bu işe bir hobi gibi bakıyor. İş planları ve kurumsal proje yönetim tarafları eksik kalıyor. Bunu bir yatırım aracı olarak görmüyorlar, kendi ilgi alanları ve zevkleri doğrultusunda yatırım yapıyorlar. Melek yatırım kavramının Türkiye’de yarattığı algı şu an hedef odaklı değil. Özellikle iç piyasa incelendiğinde melek yatırımların belli bir kesim tarafından proje odaklı fayda ve getiri sağlamaktan çok bilinirlik ve itibar sağlamak adına kullanılan bir strateji haline geldiği görülüyor. Bu bağlamda melek yatırımların parası olan kişilerin tekelinde olan yatırım projeleri olmaktan çıkıp getiri odaklı ve gelecekte potansiyeli olan girişimlere sağlanan fonlama olarak kabul görmesi piyasanın daha da gelişmesini sağlayacaktır.

Bu sayının az olmasında startup şirketlerin yaptığı hatalar nelerdir?

Melek yatırımcılar yüksek risk, yüksek getiri yaklaşımıyla startup projelere yatırım yaptıklarından en temelde şirketlerin ve kişilerin iş planlarını ve finansal beklentilerini ele alıyorlar. Bu noktada Türk şirketlerinin yaptığı hataysa sadece operasyonel bir iş planı yapmak ve projeyi finansal açıdan maliyet ve getiri analizi yapmadan, orta ve uzun vadeli projeksiyonlar koymadan yatırımcının önüne getirmesi oluyor.

Sizce, bir melek yatırımcı arayan Türk girişimcinin “yapılacaklar listesinde” neler var?

Girişimcinin yapması gereken en temel şey öncelikle kendi projesine inanması ve bunu yatırımcıya doğru yansıtması. Bu noktada iş planının tam anlamıyla ele alınıp yatırımcıya sunulması gerekiyor. Özellikle girişimcilerin projelerini ortaya koyarken daha geniş perspektiften bakıp piyasadaki rekabet unsurlarını, potansiyel riskleri ve müşteri bazlı beklentileri göz önüne alarak yatırımcıya kapsamlı bir rapor sunması bence hacmi oldukça artıracaktır.

Devletin melek yatırımcıların sayısının artması için katkısı ne olabilir?

Türkiye’de melek yatırımcılara yüzde 75 vergi teşviki veriliyor. TÜBİTAK ile işbirliğine gidilmesi durumunda bu teşvik yüzde 100’e çıkabiliyor. Bu uygulama özellikle yurtdışındaki melek yatırımcıları çekmek için etkili olabilir. Ancak Türkiye’de mevzuatta büyük boşluklar var. Mevzuata göre melek yatırımcılıkta gerekli olan anonim şirket yapılanması yeni Türk Ticaret Kanunu ile kavramsal boyutta çelişiyor. Neden anonim şirket olması gerektiğinin cevabı yok. Ayrıca projeden çıkış stratejisi ve birden fazla melek yatırımcının aynı projeye ortak olması konusunda mevzuatta önemli açıklar var.