Teknoloji notayı öldürüyor mu

Müzik yeteneğinden nasibini almayanlara basit birkaç butona basarak ‘rock star’ havasına sokan Guitar Hero ve Rock Band gibi oyunlar, müzik eğitimine de ilham kaynağı oldu. Geliştirilen yazılımlarla çok da uzak olmayan bir gelecekte notasız, eğitmensiz ve belki de zahmetsizce bir müzik enstrümanı çalmak mümkün olabilir.

İ İsviçre’nin Zürih kentinde eylül ayında düzenlenen Ubicomp-13 Bilişim Fuarı’nın mütevazı stantlarından birinde, müzik için devrim yarabilecek bir yazılım, sessiz sedasız tanıtıldı. Almanya’nın Ulm Üniversitesi’nin Medya Enformasyon Sistemleri Enstitüsü’nün 8 uzmanının geliştirdiği P.I.A.N.O., Guitar Hero veya Rock Band gibi ‘müzik ritim oyunlarından’ ilham almış bir müzik eğitimi yazılımı. Dünyada 25 milyon adetten fazla satmış popüler oyunda olduğu gibi P.I.A.N.O da, kullanıcının parçanın ritmine uygun olarak doğru tuşlara basmasını sağlıyor. Yarım kuyruklu piyanonun üzerine yerleştirilen bir projektör, hem basılacak tuşu aydınlatıyor hem de basılacak sonraki tuşu haber veriyor.

KOLAY VE EĞLENCELİ

 “Piyano çalmanın eğlenceli ve kolay bir yolunu geliştirmek istedik” diyor uzmanlar grubundan Amrei Röhlig. Ama Rohlig’in kabul ettiği gibi müzik deneyimi yoksa P.I.A.N.O.’ya alışmak o kadar kolay değil. Bu yüzden başlangıç seviyesindeki parçalar sadece sağ elle çalınacak olanlardan seçiliyor. Alman uzmanların geliştirdiği yazılımı devrimci kılan özelliği, gerçek bir enstrüman üzerinde geliştirilen karşılıklı etkileşimi en yüksek notasız müzik eğitim yazılımı olması. Örneğin hata yapıldığında parça akışı duruyor ve kullanıcı doğru tuşu bulunca devam ediliyor. Zamanla “acemi piyanistler” hızlanıyor ve daha karmaşık parçalara geçebiliyor.

KORKU FİLMİ GİBİ 

P.İ.A.N.O. müzik eğitimi için geliştirilmiş ilk yazılım değil fakat en gelişmişlerden biri. Guitar Hero ve Rock Band gibi müzik ritim oyunları son 10 yılda müzik piyasasında taşları yerinden oynattığından beri, çok sayıda “türev oyun ve yazılım” piyasaya sürüldü. Müzik yeteneğinden nasibini almayanlara basit birkaç butona basarak ‘rock star’ havasına sokan oyunlar, müzik eğitimine de ilham kaynağı oldu. Üniversiteler geniş kitlelere müzik enstrümanı çalmayı öğretecek, notasız, basit takip ve taklitten ötesini gerektirmeyen yazılımlar üzerinde çalışmaya başladılar. ABD’nin ileri teknoloji üniversitesi MIT’de ‘MirrorFuge’ geliştirildi örneğin. 

MirrorFuge

Korku filminden çıkma MirrorFuge’da görünmez bir piyano ustasının elleri, piyano tuş takımının karşısındaki yüzeyine yerleştirilen ekrana yansıtılıyor. Acemi piyanist ustasının ellerini takip ederek parçanın doğru çalınışını görüyor. Almanya Yapay Zekâ Araştırmaları Merkezi DFKI’den dört uzman, P.I.A.N.O’ya benzer bir yazılımı iki yıl önce tanıtmıştı. Alman uzmanların ‘guitAR’ adını verdikleri yazılım gitarın baş kısmına takılan projektör aparatlı bir cep telefonundan gitarın tellerine, ‘doğru parmak pozisyonunu’ gösteren renkli ışıklar yansıtıyordu. Guitar üreticileri Yamaha ve Fretlight da parmak pozisyonlarını ışıkla gösteren kendi modellerini geliştirdiler. Japonya’nın Kobe Üniversitesi’nden üç bilişim uzmanı piyano üzerine yerleştirdikleri bir kamera ve projektör ile acemi piyanistlere çalınan parçanın notalarını ve bu notaların klavyedeki yerlerini ışıkla gösteren basit bir sistemi üç yıl önce tanıtmıştı.

İNGİLİZLER EĞİTİME KOŞTU

Şimdiye kadar geliştirilen bilgisayar desteklik müzik ritim yazılımları mükemmel olmaktan henüz uzak. Ama geliştirilen yazılımlar, çok da uzak olmayan bir gelecekte notasız, eğitmensiz ve belki de zahmetsizce müzik enstrümanı çalmanın mümkün olabileceği yönünde beklentileri artırmaya yetiyor. Bilim insanlarını daha iyi müzik eğitimi yardımcıları geliştirmek itecek yeterli neden de var. Çünkü müzik oyunları sayesinde dünyada milyonlarca çocuk bir müzik enstrümanı çalmaya heves ediyor. Misal, İngiltere’de çocukların müzik eğitimini desteklemek için kurulan yardım kuruluşu Music Youth’un 2009’da yaptığı bir araştırmaya göre 3-18 yaş arası 6 milyon İngiliz çocuk düzenli olarak oyun konsollarında müzik ritim oyunları oynuyor. Ama daha önemlisi oyun oynayanların 2,5 milyonu Guitar Hero, Dj Hero, Rock Band ve türevi oyunların verdiği cesaretle müzik eğitimi almaya başladı. Bunlardan biri olan 9 yaşındaki Ben Eberle’nin Guitar Hero performansı videosu Youtube’da 17 milyon 500 binden fazla kez izlendi. Oysa küçük Ben’in performansına kadar metal grubu Dragonface’in “Through the Fire and Flames” parçasının video klibini 1 milyon kişi bile izlememişken bu sayı bugün 57 milyonu aştı.

MÜZİK ENDÜSTRİSİNİ CANLANDIRDI

Sadece Dragonface değil Pat Benator ve Billy Idol gibi unutulmaya yüz tutmuş sanatçılar da oyunlar sayesinde yeniden hatırlandı, albümleri yok satmaya başladı. ABD’nin Brown Üniversitesi’nin yaptığı bir araştırmaya göre müzik ritim oyunlarını oynayanların yüzde 76’sı çalmaya çalıştıkları parçaların albümlerini satın alıyor. Nielsen’in yaptığı bir araştırmaya göre oyun konsollarına uygun versiyonu piyasaya çıkan parça ve albümlerin satışların en az yüzde 20 artıyor. Adı duyulmamış gruplar için bu artış oranı yüzde 800’i bile buluyor. Bu gerçek elbette müzik yapımcılarını da harekete geçirdi. Yapımcılar albüm satışlarını artırmak için hit parçaların müzik kiliplerinin yanına oyun versiyonlarını eklemeye başladı. Böylece Guitar Hero ve Rock Band’de çalınabilecek parçaların sayısı 50 milyonu aştı.

İKİ DÜĞMEYE BASMAYA BENZEMEZ

Oyunların müzik eğitimine talebi artırdığına kuşku yok. Ancak geliştirilecek yardımcı eğitim yazılımlarının müzik notalarını çöpe atmasına daha vakit var. Çünkü müzik eğitimcilerinin altını çizdiği gibi hem bu oyunlar hem de bu oyunlardan yola çıkılarak geliştirilen müzik eğitimini basitleştirici yazılımlar, müziğe ilgiyle birlikte “hayal kırıklıklarını” da artırıyor. Çünkü Guitar Hero veya Rock Band oyunları, zaman içinde profesyonel müziğe doğru evrimleşmesine rağmen tüm rock müziğini plastikten bir gitar benzeri oyuncağın üzerindeki birkaç tuşa indirgemiş durumda. DFKI’den Ralf Jung, “Gitar en popüler çalgı ama öğrenmesi oldukça güç. Bu yüzden pek çok gencin eğitimi boş verip Guitar Hero veya Rock Band gibi oyunlara yöneldiğini görüyoruz” diyor. Londra’daki Guitar-X müzik eğitim merkezi eğitmenlerinden Jim Clark, “Guitar Hero’da elde edilen yetenekler gerçek müzik aletine aktarılamaz” diyerek durumu özetliyor. O yüzden müzisyen olmak için o tuhaf saplı kara yuvarlak şekillerin ne işe yaradığını bir an önce öğrenmekte fayda var.